Paprocie ogrodowe – sadzenie i pielęgnacja
Paprocie zadziwiają różnorodnością form liści oraz szeroką paletą zieleni. Są łatwe w uprawie i niewymagające szczególnej troski. Znane są również z tego, że najpiękniej i najbujniej rosną w cieniu, tworząc urokliwe zakątki.
Za co ja kocham paprocie? Tworzą w moim ogrodzie doskonałe towarzystwo dla kwitnących piwonii, mają piękną fakturę liści, a pozostawione na zimę czarują oszronione.
Paprocie należą do najstarszych roślin lądowych. Stanowią one samodzielną grupę, która w odróżnieniu od roślin kwiatowych nie tworzy kwiatów i nasion, tylko zarodniki. Znamy obecnie około 220 rodzajów, obejmujących mniej więcej 9000 gatunków paproci. W naszym rejonie jest około 45 rodzimych gatunków paproci.
Wśród bylin paprocie tworzą własną zamkniętą i jednorodną grupę roślinną. Nasze rodzime paprocie są roślinami zielnymi, które jesienią albo tracą liście, albo zachowują je jako zimozielone.
Duży wybór paproci oferują przede wszystkim szkółki bylinowe. Szukając określonych gatunków i odmian, pewniejsze są szkółki wyspecjalizowane w rozmnażaniu i uprawie paproci. Niektóre szkółki oferują również sprzedaż wysyłkową. Paprocie, podobnie jak inne byliny, są oferowane w doniczkach. Dlatego paprocie można sadzić przez cały okres wegetacji. Szczególnie korzystny jest jednak okres wiosenny w porze rozwijania się nowych liści.
Warunki stanowiskowe
Pielęgnowanie paproci oznacza zapewnienie im i potem utrzymanie dobrych warunków stanowiska i wzrostu. Z wyjątkiem niektórych mieszkańców szczelin skalnych, większość paproci to rośliny leśne – dlatego w lasach są tak bogate formacje paprociowe. Lasy jako naturalne stanowiska oferują ochronę przed intensywnym promieniowaniem słonecznym i wysuszającymi wiatrami. Poza tym, klimat leśny charakteryzuje równomierna wilgotność gleby i powietrza, a temperatura jest nieco niższa niż w otoczeniu lasu. W lasach paprocie rosną zwykle na grubej warstwie próchnicy, korzenią się tylko płytko.
Miejsca dla paproci w ogrodzie
Gdy chcemy na długo osiedlić paprocie w naszym ogrodzie, to decydującą rolę odrywa właściwe miejsce. Łatwo ustalić warunki, które trzeba zapewnić paprociom w ogrodzie, obserwując naturalne stanowiska leśne.
Dla paproci odpowiednie są powierzchnie w półcienistych do cienistych miejscach ogrodu, pod głęboko korzeniącymi się drzewami i krzewami, powierzchnie pod murami czy także rabaty w cieniu ścian domu. Paprocie skalne, murowe i osypiskowe, podobnie jak w naturze, powinny być związane z materiałem kamiennym. Miejsca do sadzenia w ogrodzie można znaleźć także na odsłonecznych częściach ogrodów skalnych lub w murach.
Przygotowanie gleby
Przygotowanie gleby na wybranym stanowisku decyduje o późniejszym wzroście rośliny. Paprocie najczęściej są próchnicolubne, stosunkowo płytko korzenią się w tej warstwie i zwykle nie wnikają głębiej. Idealne jest próchniczne, luźne podłoże na przepuszczalnym podkładzie. Jeśli podłoże nie spełnia tych wymagań, trzeba je odpowiednio przygotować.
Najpierw trzeba wybraną powierzchnię głęboko spulchnić. Aby zwiększyć zawartość próchnicy, można wymieszać z wierzchnią warstwą gleby ziemię darniową, torf wysoki lub mieszankę obu substratów. Im cięższe i bardziej zwięzłe podłoże, tym więcej należy dodać substancji próchnicotwórczych, aby powstała odpowiednio luźna struktura gleby. Jako nawożenie główne powinno się stosować wiórki rogowe (mączkę rogową) w dawce 50 g/m2, wymieszane z wierzchnią warstwą gleby. Na koniec należy ułożyć na powierzchni warstwę próchnicy grubości 5 cm.
Sadzenie
Przy sadzeniu należy zwrócić uwagę, aby paproci o kępiastym charakterze wzrostu nie sadzić zbyt wysoko, ponieważ karpa korzeniowa rośnie stale ku górze. Trzeba je posadzić nieco głębiej niż rosły w zakupionej doniczce. Wyjątkiem są wszystkie paprocie o płożącym systemie korzeniowym np. Adiantum lub Polypodium, które należy sadzić płytko. Po posadzeniu paprocie należy mocno obcisnąć i obficie podlać. Na koniec można okryć glebę ziemią darniową jako warstwą ściółki.
Paprocie skalne i murowe
Także paprocie zasiedlające skały i mury potrzebują odpowiedniej przestrzeni dla korzeni w szczelinach i pęknięciach. Wybrane miejsca do sadzenia wypełnia się próchniczną glebą. Po podlaniu, gdy gleba osiądzie, można posadzić paproć w szczelinie.
Zabiegi pielęgnacyjne
Paprocie są roślinami leśnym i dlatego są przyzwyczajone do opadających liści drzew. Liście stanowią naturalne okrycie zimowe i źródło następnych warstw próchnicy. W ogrodzie oznacza to, że opadłe liście koniecznie należy pozostawić na nasadzeniu paprociowym. Nasadzenia paproci w cieniu murów trzeba co roku zaopatrzyć w warstwę liści lub ziemi liściowej, aby zrekompensować brak opadających liści drzew. Także obumierające liście paproci należy zostawić na roślinach na zimę, podobnie jak liście innych roślin stanowią naturalne okrycie przed zimowym mrozem. Do usuwania liści paproci zielonych latem i zimą można przystąpić dopiero wczesną wiosną, gdy zaczynają wybijać nowe. W przypadku wielu paproci nie jest potrzebne ścinanie starych liści, które zostają przerośnięte przez młode.
Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe
Gdy pozostawia się opadłe i stare liście paprociowe, zwykle można zrezygnować z regularne-go nawożenia. Nawożenie ma sens przede wszystkim wtedy, gdy nie każdego roku jesteśmy w stanie zapewnić roślinom odpowiednie zaopatrzenie w próchnicę. Wtedy powinniśmy podać 30-40 g/m2 nawozu wieloskładnikowego, aby wyrównać potrzeby pokarmowe. Nadają się do tego także nawozy organiczne.
Podniesienie wilgotności gleby i powietrza
Paprocie preferują dostatecznie wysoką i równomierną wilgotność gleby i powietrza. W okresach suszy należy ją podwyższać dzięki zastosowaniu zraszacza bądź deszczowni. Dla paproci ważniejsza jest nawet wilgotność względna powietrza niż wilgotność gleby. Stosując regularnie zraszanie podczas suchej i ciepłej pogody w pełni lata można zapobiec przedwczesnemu brązowieniu i zasychaniu liści paproci.
Susza mrozowa
Aby uchronić paprocie zielone zimą i zimozielone przed suszą mrozową, trzeba jeszcze przed posadzeniem roślin zadbać o wybór cienistego i osłoniętego przed wiatrem miejsca. Uszkodzenia spowodowane suszą mrozową powstają przede wszystkim na stanowiskach wystawionych na działanie słońca i wiatru.
Rozmnażanie paproci
Podział
Prostą i łatwą do zastosowania metodą rozmnażania paproci jest podział. Najlepszym okresem na przeprowadzenie tego zabiegu jest wiosna w chwili, gdy rozpoczyna się wybijanie nowych liści. Paproć należy ostrożnie wykopać z podłoża i otrząsnąć z luźnej gleby. Paprocie o płożących częściach podziemnych można podzielić ostrym nożem na mniejsze fragmenty. U gatunków z karpą korzeniową oddziela się małe rośliny. Trzeba uważać, aby przy podziale jak najmniej uszkodzić korzenie, co pozwoli roślinom szybko i dobrze się przyjąć. Tak otrzymany materiał potomny najlepiej wysadzić do ogrodu dopiero po półrocznej uprawie w doniczkach.
Rozmnażanie przez zarodniki
Rozmnażanie paproci przez zarodniki jest najbardziej efektywnym sposobem rozmnażania, ale żmudnym i długim. Jako substrat do wysiewu nadaje się czysty torf wysoki, który sterylizuje się, przelewając wrzącą wodą. Najpierw należy zebrać zarodniki z roślin. W zależności od gatunku okres dojrzewania zarodników przypada od późne-go lata do jesieni. Zarodniki są dojrzałe, gdy kupki zarodnikowe zmieniają barwę z zielonej na brązową. W czasie zbioru zarodników ścina się liść paproci i wkłada do torebek. Gdy nieco podeschną, zarodniki same osypują się do torebki. Można je od razu wysiać. Wysiewa się je dość cienką warstwą i lekko przyciska do podłoża (nie przykrywa się podłożem). Tace z wysiewami ustawia się w zacienionym, ciepłym miejscu i utrzymuje równomierną wilgotność. Po około 4-6 tygodniach pojawiają się zielone przedrośla, które tworzą w skrzynkach zielony kobierzec. Później z przedrośli rozwiną się małe roślinki paproci. Gdy pokażą się pierwsze liście, można rośliny pikować.
Artykuł opracowany na podstawie książki: „Trawy i paprocie” Urlike Leyhe
